Ik was geen kind van leren en lezen. Mijn ouders en zus zaten met een boek op de bank en ik keek televisie. Vooral grote amusementshows vond ik geweldig. Ik zat niet onderuitgezakt te zappen, maar zat op het puntje van mijn stoel. Ik wilde alles weten over het tot stand komen van die shows. Hoe werkte het? Wat moest je allemaal doen en kunnen? Het ging mij vooral om een vak en een wereld waar ik van droomde. Een wereld die mij intrigeerde. Maar bij mij thuis werd er op dat soort tv-programma’s neergekeken.
Ga studeren
Met de paplepel kreeg ik ingegoten dat leren belangrijk was. Had je gestudeerd, dán had je kans op een goede baan en een betere toekomst. Dus ‘Doe je best op school, haal goede cijfers en ga studeren’. Leren en wat me dat zou opleveren werd flink verheerlijkt. Als kind geloofde ik dat natuurlijk. Maar mijn interesse lag helemaal niet bij het studeren, carrière maken en een topfunctie beoefenen. Ik wilde in het amusement!
Gelukkig zijn
Pas op latere leeftijd ben ik gaan studeren en nu vind ik scholing en ontwikkeling leuk. Heel leuk zelfs. Ik was er toen gewoon nog niet klaar voor. Ik had kennelijk eerst tijd nodig om een compleet andere weg te bewandelen. Inmiddels weet ik dat gelukkig zijn veel belangrijker is dan leren, geld of een topfunctie. Dat zijn niet de ingrediënten die garant staan voor geluk.
Je bent toch niet achterlijk?
Recent sprak ik een man in mijn praktijk over school en leren. Zijn eigen moeder zei als hij zijn huiswerk niet snapte: ‘Je bent toch niet achterlijk?’. Hij snapte het écht niet, dus trok hij de conclusie dat hij dan wel achterlijk zou zijn. Leren werd voor hem steeds meer een worsteling en hij raakte totaal gedemotiveerd. Gelukkig heeft hij als vakman het plezier gevonden in een ambachtelijk beroep en heeft hij zich ontwikkeld tot een succesvol ondernemer. Maar hij heeft zijn hele leven met zich meegedragen dat hij eigenlijk niet deugde omdat hij niet kon leren.
Jij bepaalt wat je denkt
Zijn moeder heeft het waarschijnlijk niet zo bedoeld, maar zo’n opmerking kan grote gevolgen hebben. ‘Je bent toch niet achterlijk’ is als een groef in zijn geheugen gesleten. Het lastige met het wegstoppen van ongewenste gevoelens is dat hoe dieper je ze wegstopt, des te groter de kans dat ze zomaar opeens weer naar boven komen. Vaak in een situatie waarin je totaal niet begrijpt waar dat gevoel (boosheid of verdriet) nou opeens vandaan komt. Gelukkig is mijn client in de loop van de tijd zelf tot andere inzichten gekomen en heeft hij zijn weg gevonden. Hij weet dat hij zich niet hoeft te laten leiden door de gedachten/oordelen van een ander. Jij bepaalt zelf wat je denkt. Waar je in gelooft. Maar voor een kind is dat inzicht bijzonder lastig.
Ik heb alleen maar…
Kom ik weer terug bij ‘hoog of laag opgeleid’. Er zit een waardeoordeel in. Laag geeft aan dat je lager staat dan anderen op de ladder. Dat je minder waard bent. Ik hoor volwassenen regelmatig zeggen ‘Ik heb alleen maar mavo (lts of huishoudschool) gedaan’. En dat zeggen ze verontschuldigend. Het zijn volwassen mensen die zich nu nog schamen voor hun scholing. Die dat minderwaardige gevoel jarenlang met zich meezeulen. En omdat ze zich schamen, praten ze er niet graag over.
Stoppen met waardeoordeel
Ik realiseer me nu pas wat voor druk we leggen op kinderen en jongeren. Onze maatschappij barst uit zijn voegen van de studiebollen en carrièretijgers. Maar waar zouden we zijn zonder vakmensen? Zonder mensen met twee rechterhanden? Natuurlijk sluit het een het ander niet uit; praktisch en theoretisch kan ook heel goed samengaan. Maar voor mij is duidelijk dat we die termen hoger en lager los moeten laten. En nog belangrijker; dat we stoppen met een waardeoordeel over theoretisch of praktisch geschoolde mensen.
Weet je wat Steve Jobs, Bill Gates, Richard Branson en Mark Zuckerberg met elkaar gemeen hebben? Dat ze hun school niet hebben afgemaakt. Nee, ik pleit er niet voor om je school niet af te maken. En ik pleit er ook niet voor om niet het beste uit jezelf te willen halen. Maar zullen we mensen vooral waarderen om wie ze zijn en niet zozeer om wat ze kunnen? En om hun scholing?
Iets moois maken van je leven, daar heb je geen diploma voor nodig. Daar kun je iedere dag opnieuw mee beginnen.